Toren St. Catharijnekerk Brielle

In opdracht van de gemeente Brielle heeft Walraad architecten vanaf 2018 gewerkt aan de planvorming en uitvoering van de grote onderhoudsronde aan het natuursteenwerk van de toren en het torenkruis met windveer. In samenwerking met gespecialiseerd aannemer Meesters In is Brielle’s blikvanger weer veiliggesteld voor de toekomst!

Op 21 december 2021 werd het hoogste punt gevierd met het terugplaatsen van de windveer, een verguld geuzenschip met bolle zeilen. Jan Willem was hierbij aanwezig, net als zijn vader Jan Walraad dat was bij het terugplaatsen van het geuzenschip in 1954. Traditiegetrouw zijn ze hierna gezakt met de eerste slagen van de steiger. In januari 2022 is het steigerwerk verder afgebroken en werd het resultaat van al het harde werk zichtbaar.

Om tot dit resultaat te komen moest er een hoop gebeuren. Eind 2018 begonnen er namelijk stukken steen van de balustrade los te laten, met gevaar voor de openbare weg. De balustrade staat als bekroning van de toren vol in het weer, en kent een hoge zoutbelasting van de zeewind en van het sulfiet van de aanliggende chemische industrie. In 2019 is vervolgens een complete inspectie van de gevels uitgevoerd met een hoogwerker.

Daarnaast heeft de gevel van de torenhoge cultuurhistorische waarde, en stammen de verschillende toegepaste natuursteensoorten in de gevel uit verschillende bouwperioden die we allemaal hoog waarderen. Niet alle toegepaste natuursteensoorten worden nog gedolven (met name Gobertange kalksteen). Het betreft onvervangbaar werk. Met tijdig herstel kon grotere schade voorkomen worden.

Naast het noodzakelijke onderhoud was een ander doel om de toren in het jubeljaar 2022 in nette staat te hebben.

Omdat het steigerwerk een groot gedeelte van de bouwkosten vormt, is het kosten efficiënt om dan de gehele gevel ineen te onderhouden. Althans.. de hoger gelegen delen, het deurportaal van de westgevel op de begane grond wordt later uitgevoerd. Het interieur bleef geheel ongewijzigd.

Het uitgevoerde onderhoud bestaat aldus uit:

• Het integraal herstellen van het voegwerk en het voorkomen van inregenen van het natuursteen. Herstel van scheurvorming in de waterslagen.
• Het vervangen van enkele natuursteen blokken, zandsteen, ledesteen, Gobertange.
• Het geheel vervangen van de kalkstenen balustrade. Met hergebruik van de intacte hoekpilasters en dekzerken en de constructieve verankeringen.
• Herstel torenkruis en vergulding Geuzenschip.
• Herstel van de raamharnassen en de harnassen van de blindnissen.
• Bij de inspectie in 2019 bleken de hoekpinakels gelukkig in goede staat.

Bijzonder onderdeel van het werk was de selectie van het kalksteen voor de balustrade. Naar hedendaags inzicht is kalksteen uit Portland (Verenigd Koninkrijk) de meest duurzame keuze. Portland ligt als schiereiland in de buurt van de zee, en is daarom uitstekend bestand tegen zout, mits uit de goede groeve en van de goede bank van de groeve. Door corona en Brexit was keuring ter plaatse niet mogelijk. Daarom is de partij gekeurd door een natuursteen expert uit Groot-Brittanië. De blokjes zijn een doorsnede uit een gemarkeerd blok Portland in de groeve. Ongeveer 1/3 van de proefmonsters, en dus 1/3 van een heel blok is van voldoende kwaliteit voor toepassing in de balustrade van de toren. De goedgekeurde blokken zijn overgebracht naar de werf van Meesters In. Ons onderzoek is maatgevend voor andere (komende) kalksteen herstellingen in Nederland, in samenspraak met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Als vanzelfsprekendheden gelden dat de torenvalk terugkeert in zijn nest, en dat de omloop publiek toegankelijk blijft.

Het werk is binnen tijd, kosten en naar hoge kwaliteit uitgevoerd door gespecialiseerd aannemer Meesters In en begeleid door Walraad architecten.